Oleh Chia Chu Hang
Penguasaan banyak bahasa merupakan salah satu ciri utama rakyat Malaysia. Kehidupan di negara yang berbilang budaya dan berbilang etnik, majoriti rakyat Malaysia adalah berbilingual, lancar dalam bahasa Melayu dan bahasa Inggeris. Sebilangan besar adalah trilingual jika mereka memilih untuk mempelajari bahasa ibunda atau Arab.
Walau bagaimanapun, penguasaan berbilang bahasa rakyat Malaysia kian merosot dalam beberapa dekad yang lalu.
Meskipun Indeks Kefasihan Bahasa Inggeris EF pada tahun 2023 menempatkan kita di tempat ke-25 daripada 113 negara, namun fokusnya hanyalah kepada aspek membaca dan mendengar, dan purata umur responden adalah 26 tahun, dengan 88% berumur di bawah 35 tahun.
Selain itu, responden berumur 18 hingga 20 tahun memiliki skor yang jauh lebih rendah berbanding dengan kumpulan umur lain, yang boleh mengakibatkan penurunan besar dalam skor keseluruhan pada masa depan.
Bersamaan dengan laporan tersebut, terdapat pelbagai kenyataan dari majikan berkenaan kebolehan untuk mengupah graduan kita, di mana kebanyakan menyenaraikan ketidakupayaan menguasai Bahasa Inggeris sebagai kebimbangan utama mereka.
Ini walaupun Bahasa Inggeris adalah mata pelajaran wajib bagi pelajar kita.
Telah dibuktikan bahawa pendedahan kepada bahasa adalah kunci kepada penguasaan bahasa, dan Kementerian Pendidikan (KPM) kita telah mengakui ini.
KPM sebelum ini telah melaksanakan pelbagai strategi untuk meningkatkan kebolehan Bahasa Inggeris di kalangan pelajar, terutamanya Program Pengajaran dan Pembelajaran Sains dan Matematik dalam Bahasa Inggeris (PPSMI) dan Program Bahasa Dual (DLP).
PPSMI diperkenalkan pada tahun 2003 oleh mantan Perdana Menteri dan Menteri Pendidikan, Tun Dr. Mahathir Mohamad, dan kemudiannya dimansuhkan pada tahun 2011. Ia menjadikan sekolah-sekolah mengajar sains dan matematik dalam Bahasa Inggeris, yang dipercayai dapat meningkatkan penguasaan Bahasa Inggeris pelajar.
Selepas penghapusan PPSMI, kerajaan memperkenalkan DLP pada tahun 2016. Program ini membenarkan sekolah yang memenuhi syarat untuk menawarkan kelas yang mengajar sains dan matematik dalam Bahasa Inggeris sambil juga menawarkan kelas Melayu sebagai pilihan kepada pelajar.
Walaupun niat baik, dua dasar tersebut telah mencetus kontroversi yang banyak. PPSMI dikatakan gagal, dan laporan terkini menyatakan bahawa ia menyebabkan penguasaan sains dan matematik pelajar merosot.
DLP pula, walaupun widely accepted oleh kumpulan ibu bapa, dikatakan menyumbang kepada penurunan penguasaan dalam Bahasa Melayu dan bahasa ibunda. Namun, dakwaan ini tidak mempunyai rujukan khusus kepada kajian saintifik yang teliti yang dijalankan untuk menyokong dakwaan tersebut.
Walau bagaimanapun, KPM kini menyebut bahawa ini adalah sebab bagi mewajibkan kelas bukan-DLP di sekolah-sekolah penuh DLP. Ditambah dengan laporan bilangan kelas DLP yang semakin berkurang dengan senyap dan tiada tambahan dana bagi DLP, ini telah menimbulkan kebimbangan di kalangan kumpulan ibu bapa, yang takut bahawa DLP mungkin suatu hari akan berakhir.
Perdebatan mengenai mewajibkan kelas bukan-DLP membawa argumen ini kembali kepada penurunan penguasaan berbilang bahasa Malaysia, di mana kita telah melihat kesan negatifnya dalam bentuk penurunan kebolehan graduan kita.
Bilangan individu yang menentang DLP kebanyakan bimbang bahawa peningkatan penggunaan Bahasa Inggeris akan menghadkan pendedahan kepada Bahasa Melayu, dengan demikian menyumbang kepada penurunan penguasaan Bahasa Melayu.
Walau bagaimanapun, kajian telah menunjukkan bahawa perkara ini mungkin tidak benar.
Menurut Sorokina dan Mugno (2024), tiada hubungan negatif yang signifikan ditemui antara penguasaan bahasa ibunda (L1) dan bahasa kedua (L2). Malahan, kajian mereka menunjukkan bahawa pemeliharaan L1 adalah mungkin dalam masa memperoleh L2 dan penguasaan yang lebih tinggi dalam L2 juga berkait rapat dengan pemeliharaan yang lebih besar dalam L1.
Walaupun kajian di atas mengkaji individu berbilingual Rusia-Inggeris, kajian sebelumnya yang mengkaji individu berbilingual Sepanyol-Sweden juga menunjukkan hasil yang serupa, dengan mengatakan bahawa kesan ini lebih ketara dalam individu dengan kebolehan bahasa.
Seseorang mungkin berhujah bahawa mempelajari beberapa bahasa secara serentak akan memberi kesan negatif terhadap prestasi kerana masa dan perhatian perlu dibahagi di antara beberapa bahasa. Namun, ini mungkin tidak sepenuhnya tepat.
Huang et al. (2020) menjalankan satu kajian untuk mengkaji kesan mempelajari bahasa ketiga (L3) bersamaan dengan L2 yang masih berkembang. Kajian itu tidak menemui bukti yang menunjukkan bahawa mempelajari L2 dan L3 secara serentak akan menghalang perkembangan L2.
Walaupun variabiliti kefasihan pelajar L2+L3 adalah lebih tinggi, satu kajian lain oleh kumpulan penyelidik yang sama menunjukkan bahawa variabiliti yang lebih tinggi dalam skor penulisan berkorelasi secara positif dengan kefasihan penulisan yang lebih tinggi (Huang et al., 2020a).
Secara ringkas, Huang et al. (2020) mencadangkan bahawa mempelajari L3 bersamaan dengan L2 tidak akan melambatkan pembelajaran L2. Walaupun terdapat ketidaktentuan awal dalam sistem L2, ia akan stabil dalam masa hadapan, dan ketidaktentuan ini mungkin merupakan tanda pembangunan yang lebih besar dalam jangka panjang.
Walaupun sampel kajian ini adalah pelajar universiti dan memberi tumpuan kepada Mandarin, Bahasa Inggeris dan Rusia sebagai bahasa pilihan mereka, hasilnya boleh diterjemahkan ke dalam konteks kita tanpa ketidaksempurnaan yang besar.
Pertama, telah dibuktikan bahawa tempoh sensitif pembelajaran bahasa bermula untuk berkurang sekitar usia 12 tahun, bermakna pelajar universiti perlu memberi lebih usaha dalam pembelajaran mereka, di samping kurikulum biasa dalam bidang utama mereka.
Kedua, gabungan bahasa Mandarin-Inggeris-Rusia boleh dilihat sebagai gabungan yang lebih sukar berbanding gabungan bahasa ibunda-Melayu-Inggeris, disebabkan oleh kekurangan kesamaan di antara komponen bahasa dalam kombinasi pertama tersebut. Gabungan Melayu-Inggeris dianggap lebih mudah kerana kedua-dua bahasa menggunakan aksara Latin asas dan mempunyai ciri-ciri yang serupa dalam bunyi vokal, kata pinjaman, dan semantik (Azmi et al., 2016).
Sebab-sebab kegagalan PPSMI sebelum ini dan ketidakberkesanan DLP yang kelihatan mungkin sebahagian besarnya boleh diperuntukkan kepada kaedah pengajaran yang tidak menginspirasi yang mempromosikan hafalan, dan kurikulum yang terlalu sukar yang memaksa kanak-kanak untuk terus dihadapkan dengan silibus yang intens walaupun kekurangan kemahiran asas membaca dan menulis (Rujuk kepada “Pendidikan sekolah rendah: Ajarkan mereka berjalan sebelum berlari”).
Pembelajaran bahasa melalui hafalan telah terbukti tidak berkesan bukan sahaja di Malaysia tetapi juga di negara lain, khususnya di Belanda, sebuah negara terkenal dengan kemesraannya untuk mengintegrasikan prinsip-prinsip saintifik ke dalam metodologi pengajaran. Di Belanda, guru yang memegang dua PhD dalam pendidikan dan bidang pengajarannya, serta pembuat dasar, menahan diri daripada membuat perubahan besar kepada kaedah pengajaran dan kurikulum sehingga mereka telah mengumpul bukti saintifik yang mencukupi untuk menyokong perubahan tersebut.
Di Belanda, Bahasa Perancis merupakan mata pelajaran asing yang wajib bagi murid yang dihabiskan dalam tempoh enam tahun. Namun, tahap pelajar mereka dalam Bahasa Perancis tidak mencerminkan masa yang diinvestasikan untuk mempelajarinya, menunjukkan bahawa cara pembelajaran hafalan lama tidak berkesan (The Conversation, 2022).
Belanda telah menerokai kaedah pengajaran alternatif bagi bahasa asing kepada kanak-kanak mereka, dan satu daripada kaedah yang sedang dibangunkan dan dilaksanakan adalah Metod Pemerkasaan Integrasi (AIM).
AIM memberi keutamaan kepada penggunaan isyarat, muzik, tarian, dan cerita untuk membantu dalam pemerolehan bahasa kanak-kanak dan mencipta persekitaran di mana kanak-kanak boleh mengungkapkan diri menggunakan bahasa yang mereka pelajari.
Ini adalah sama atau mirip dengan kaedah yang Finland telah gunakan sebelum ini. Di Finland, pengajaran bahasa awal hanya difokus pada mengintegrasikan pembelajaran bahasa ke dalam tindakan, melibatkan kanak-kanak dalam pelbagai aktiviti fizikal. Kaedah ini telah terbukti sangat berjaya.
Menurut Statistics Finland (2018), 93% rakyat Finland dalam kumpulan umur 18 hingga 64 tahun mempunyai pengetahuan tentang bahasa asing, dan 78% boleh bertutur dalam lebih dari 2 bahasa asing. Selain dua bahasa kebangsaan mereka (Finland dan Sweden), kadar kebolehan Bahasa Inggeris mereka adalah pada tahap 90% pada tahun 2017, peningkatan yang signifikan daripada 73% pada tahun 2000 (Statistics Finland, 2018a).
Perlu dinyatakan bahawa sebelum tahun 2020, rakyat Finland hanya mula mempelajari bahasa asing pertama mereka pada tahun tiga (Tahun 3 kira-kira di Malaysia). Ini sejajar dengan satu daripada pemerhatian Huang et al. (2020), di mana mereka mendapati bahawa peserta yang mula mempelajari L3 setahun selepas L2 mereka menunjukkan kebolehan yang lebih tinggi dalam L2 berbanding pelajar L2+L3.
Walaupun dasar Finland sebelum tahun 2020 dan hasil daripada Huang et al. (2020) nampaknya menunjukkan perbezaan antara pelajaran bahasa ibunda dan bahasa asing, implikasi daripada perbezaan ini belum sepenuhnya disiasat.
Sebagai contoh, Huang et al. (2020) hanya membandingkan kebolehan L2 di antara kumpulan tetapi tidak merakam kebolehan L3. Selain itu, Finland telah membuat perubahan kepada sistem mereka, menetapkan bahawa kanak-kanak mereka mula mempelajari bahasa asing dalam semester kedua tahun pertama (Learning Scoop, 2020).
Jadi, adalah disyorkan agar kerajaan mengekalkan garis panduan umum kurikulum baru sambil menekankan keperluan untuk melaksanakan kaedah pengajaran bahasa yang lebih unggul dengan ketara (selaras dengan sains dan amalan terbaik di peringkat global).
Terdapat bukti empirik yang kukuh untuk menunjukkan bahawa pengembangan DLP bagi pendedahan yang lebih banyak kepada Bahasa Inggeris boleh meningkatkan kebolehan pelajar kami dalam kedua-dua Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris secara serentak, dengan syarat kaedah yang betul digunakan.
Ini adalah keputusan penting untuk dibuat, kerana hanya dengan menerima kepelbagaian bahasa kita boleh bergerak ke hadapan bagi menjadi salah satu negara yang paling kompetitif dan sejajar dengan trend pendidikan global.
Chia Chu Hang merupakan Penyelidik Pembantu di EMIR Research, sebuah pusat pemikir bebas yang memberikan cadangan dasar strategik berdasarkan penyelidikan yang teliti.
